تاریخچه‌ای کوتاه از انواع چای

چای یکی از محبوب‌ترین نوشیدنی‌ها در سراسر دنیا است. این نوشیدنی گرم در همه فصول و به شکل‌های مختلف سرو می‌شود. انواع چای از کشورهای آسیای شرقی تا مناطق مختلف اروپایی و ایران طرفداران زیادی دارد. می‌توان گفت که چای از آن دسته نوشیدنی‌هاست که در تمامی سنین، بین تمامی افراد و در میان تمام فرهنگ‌ها جایگاه خود را حفظ کرده است.
همان‌طور که می‌دانید، خواستگاه اصلی این نوشیدنی چین باستان است. روایات متعددی درباره چگونگی پیدایش چای وجود دارد. بعضی از این داستان‌ها به افسانه‌ها مرتبط می‌شوند. برای مثال، در برخی روایات آمده است که چای هدیه‌ای از سوی خدایان به مردمان چین بود، یا روایتی که در آن پیدایش چای به امپراتور شِن نونگ نسبت داده می‌شود که به طور تصادفی چای را کشف کرد. اما برخلاف این داستان‌ها، شواهد تاریخی نشان می‌دهد که حدود 5000 سال پیش چای در کشور چین کشت می‌شده است. چه افسانه‌ها را باور کنید و چه مدارک و شواهد تاریخی، در نهایت خواستگاه اصلی چای چین باستان می‌باشد.
چای در چین باقی نماند و به فرهنگ‌ها، کشورها و تمدن‌های دیگر راه یافت تا در گوشه و کنار دنیا داستان‌های دیگری را بازگو کند. همچنین با گذشت زمان، انواع مختلفی از چای توسعه یافتند، از جمله چای سبز، چای سیاه، چای اولانگ و چای سفید. هر یک از این انواع دارای ویژگی‌های خاص خود هستند و همچنین تاریخچه‌ای متفاوت درباره هر یک از آن‌ها وجود دارد که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.

انواع چای در تاریخ و دنیا

همان‌گونه که گفتیم، چای از چین به تمدن‌های مختلف راه پیدا کرد. بسیاری از فرهنگ‌ها چای را همان‌گونه که از چین آمد، در خود جای دادند؛ ولی برخی از تمدن‌ها متناسب با فرهنگ خود در چای تغییراتی ایجاد کردند. در این بخش به معرفی انواع چای در سراسر دنیا می‌پردازیم.

چای در خواستگاه اصلی خود:

چای به همان شکل ساده و سبز خود ابتدا در چین به عنوان یک نوشیدنی دارویی استفاده می‌شد. محبوبیت و کشت چای از قرن 4 به بعد به شکل چشمگیری افزایش داشت و دیگر تنها یک دارو نبود. در این دوره بود که چای به عنوان یک نوشیدنی جهت رفع خستگی شناخته شد. در پی همین اتفاق، مزارع چای در تمامی سرزمین چین گسترش یافتند و چای به یک محصول تجاری مهم تبدیل شد. امپراتوری چین به طور کامل بر کشت و تجارت چای کنترل داشت. قوانین سخت‌گیرانه‌ای برای اینکه چه افرادی صلاحیت کشت و برداشت چای را دارند، وضع شده بود و همین سخت‌گیری‌ها چای را تبدیل به یکی از مهم‌ترین محصولات در دنیا کرده بود. اهمیت و محبوبیت چای در چین مدرن ادامه دارد و به نمادی از تاریخ و فرهنگ کشور تبدیل شده است.

آغاز علاقه ژاپنی‌ها به انواع چای:

چای در اوایل قرن نهم به ژاپن وارد شد. طبق گفته ویکی‌پدیا و دیگر منابع، راهب بودایی معروف سایچو (Saichō) برای اولین بار چای را از چین به ژاپن آورد. در ابتدا، این نوشیدنی در میان راهبان محبوبیت خاصی به دست آورد. سپس چای در جامعه ژاپن گسترش یافت و به محبوبیت و اهمیت قابل توجهی دست یافت. چای امروزه نیز در میان ژاپنی‌ها بسیار محبوب است و کاملاً به فرهنگ ژاپن نفوذ کرده است. انواع چای در ژاپن با هر وعده غذایی سرو می‌شود و برای خوشامدگویی به هر مهمان استفاده می‌گردد.
همچنین ژاپنی‌ها چای سنتی خود را به دنیا معرفی می‌کردند. یک نوع چای استفاده شده در چانو (Chanoyu) با ترکیب کردن آب و پودر چای سبز خالصی به نام “ماچا” (Matcha) تهیه می‌شد. اگرچه این طعم برای ذائقه غربی غیرمعمول است، اما ژاپنی‌ها طعم‌های تازه و سبز این چای را که ماچا نام دارد، بسیار می‌پسندند. ماچا در تمام نقاط دنیا سرو می‌شود و به علت رنگ خاص و خواص خود، محبوبیت زیادی دارد.

چای سفید:

چای سفید یکی از خاص‌ترین انواع چای است که از جوانه‌ها و برگ‌های تازه چای تهیه می‌شود. این نوع چای کمترین فرآوری را دارد و به همین دلیل دارای طعم ملایم و بسیار لطیفی است. شواهد حضور این چای در یکی از سلسله‌های قدیمی چین، یعنی سلسله تنگ (Tang)، دیده می‌شود. این چای در دوره سونگ (Song) محبوبیت زیادی یافت، اما همچنان یک کالای لوکس بود که به‌طور انحصاری در اختیار شاهان قرار داشت.
برداشت و آماده‌سازی چای سفید در دنیای امروز بسیار ساده است و شامل خشک‌کردن و پژمرده‌سازی برگ‌ها به چند روش ساده می‌باشد. این روش‌ها شامل استفاده از هواکش‌های گرم، اتاق‌های خشک‌کردن با باد یا نور خورشید طبیعی تقریباً بلافاصله پس از برداشت است که از اکسیداسیون جلوگیری می‌کند. به دلیل فرآیندهای ساده‌ای که در تهیه آن به کار می‌رود، بسیاری از مردم چای سفید را به عنوان یک چای “خام” می‌شناسند و بر این باورند که خواص مفید بیشتری نسبت به چای سبز یا سیاه دارد.

چای سبز، از انواع چای سلامت:

چای سبز نیز از دیگر انواع چای است که هم در چین و هم در ژاپن محبوبیت خاصی دارد. این چای از برگ‌های تازه و سبز گیاه چای تهیه می‌شود. سلسله شانگ (Shang) در چین به عنوان خواستگاه اصلی چای سبز معرفی می‌شود. گفته می‌شود در این دوره، از چای سبز به عنوان یک داروی گیاهی خاص مصرف می‌شده است. بعدها با توسعه وسیع چای در چین، چای سبز نیز به عنوان یک نوشیدنی سالم میان مردم جا افتاد. تا قبل از ظهور چای سیاه، چای سبز تنها نوع معروف و محبوب چای به شمار می‌رفت. امروزه چای سبز به دلیل خواص سلامتی‌اش، از جمله آنتی‌اکسیدان‌ها و فواید قلبی-عروقی، محبوبیت زیادی پیدا کرده است.

چای سیاه، معروف‌ترین نوع چای در اروپا:

تا اواسط قرن 17 و در دوران سلسله یوان (Yuan)، تمام چای‌های چینی، چای سبز بودند. اما با افزایش تجارت خارجی، کشاورزان چینی متوجه شدند که می‌توانند با یک فرآیند تخمیر خاص، برگ‌های چای را حفظ کنند. چای سیاه حاصل شده طعم و عطر خود را برای مدت طولانی‌تری نسبت به چای‌های سبز حساس‌تر حفظ می‌کرد و برای سفرهای صادراتی به کشورهای دیگر بهتر آماده بود. همچنین این نوع چای معمولاً دارای کافئین بیشتری نسبت به سایر انواع چای است. امروزه چای سیاه در غرب به عنوان چای معمولی شناخته می‌شود و علاوه بر چین، در هند و سریلانکا نیز به صورت انبوه تولید می‌شود.

چای اولانگ (Oolong) ترکیبی از انواع چای سبز و سیاه:

دودمان مینگ (Ming) به دلیل فساد در تجارت چای، ممنوعیتی بر چای وو یی شان (Wu Yi Shan) اعمال کرد که منجر به توقف تولید چای در فوجیان برای ۱۵۰ سال شد. این دوران تاریک به‌طور ناخواسته باعث نوآوری‌های مهمی در تولید چای گردید. راهبان بودایی در معابد تکنیک‌های کباب کردن با زغال را برای خشک کردن چای ابداع کردند که به همراه اکسیداسیون طبیعی، طعم خاص چای‌های اولانگ وو یی شان را شکل داد. نخستین اشاره به این چای به نام “یان چا” (چای سنگی) در اشعار یک راهب در اواخر دوران مینگ و اوایل چینگ آمده است.
تکنیک‌های تولید چای وو یی به سایر مناطق مانند آنشی، چائوژو و تایوان گسترش یافت و با گذشت زمان، سبک‌های منطقه‌ای متمایز توسعه یافتند. نام “اولانگ” یا “وو لانگ” به معنای “اژدهای سیاه” به شباهت برگ‌های چای به بدن پیچیده اژدهای افسانه‌ای چین اشاره دارد. این نوع چای همچنان به محبوبیت خود در سراسر دنیا ادامه داده و از انواع محبوب چای به شمار می‌رود.

دلایل محبوبیت چای در ایران:

سالیان سال است که چای به یکی از نوشیدنی‌های اصلی سفره ایرانیان تبدیل شده است. این نوشیدنی گرم به طور کامل با ذائقه ایرانی سازگاری دارد و به بخشی از سنت جامعه ما بدل شده است. باید آن را یک عضو جدایی‌ناپذیر از فرهنگ ایرانی تلقی کرد. این جدایی‌ناپذیری را می‌توان با حضور چای در تمامی مراسمات ثابت کرد؛ مراسم خواستگاری، عروسی، مجالس ختم، مهمانی‌ها و دورهمی‌ها و … از جمله مراسماتی هستند که چای پای ثابت آن‌هاست.
از دلایل محبوبیت چای در ایران می‌توان به ریشه‌دار شدن آن در خانه‌هایمان اشاره کرد. داستان علاقه ایرانیان به چای به دوران صفویه باز می‌گردد. در آن زمان، شاه عباس اول با سفرهای متعدد به چین و هند با این نوشیدنی آشنا شد و تصمیم گرفت آن را به دربار خود بیاورد. پس از گذشت مدتی و افزایش محبوبیت چای در میان درباریان و برخی از طبقات مردم، دستور به تأسیس باغ‌های چای در مناطق شمالی کشور داده شد. به این ترتیب، شهرهای شمالی کشور، به ویژه مازندران و گیلان، به یکی از تولیدکنندگان مهم چای ایرانی بدل شدند. رفته‌رفته با توسعه این صنعت، چای به یک کالای مهم تجاری در ایران تبدیل شد و همچنین محبوبیت زیادی در میان مردم به دست آورد. امروزه نیز ایران یکی از تولیدکنندگان بزرگ چای در خاورمیانه است و انواع مختلفی از چای در کشور تولید می‌شود.
چای علاوه بر سازگاری با ذائقه ایرانی و ریشه‌دار شدن در فرهنگ، به دلایل دیگری نیز در ایران محبوبیت دارد. مصرف چای در کنار بسیاری از غذاها و خوراکی‌های ایرانی به یکی از سنت‌ها در مهمانی‌ها تبدیل شده است. برای مثال، نوشیدن چای همراه با شیرینی‌های سنتی ایرانی یا کیک‌های خوشمزه و تازه در میان ایرانیان رایج است. همچنین طعم‌دار کردن چای با برخی از طعم‌دهنده‌های ایرانی مانند گلاب، زعفران، هل و دارچین بر محبوبیت چای می‌افزاید.

کیک‌های صحبتی درکنار چای

یکی از خوراکی‌هایی که معمولاً در کنار چای سرو می‌شود، کیک است. کیک‌های شیرین، تازه و خوشمزه صحبتی یکی از گزینه‌های بسیار مناسب برای مصرف در کنار چای هستند. کیک‌های صحبتی، همانند چای، کاملاً با ذائقه ایرانی هماهنگی دارند و ترکیبی سالم و دلنشین را ایجاد می‌کنند.
جهت سفارش کیک‌های خوشمزه صحبتی، به این بخش مراجعه فرمایید.